2.4 Η συμμετοχική σκάλα

Όπως έχει συζητηθεί σε όλο το κεφάλαιο, η έννοια της συμμετοχής είναι μια πολύσημη έννοια που επιδέχεται διάφορων ερμηνειών οι οποίες επηρεάζονται από ενδιαφέροντα, θέσεις ισχύος, ιδεολογία, αξίες, κοινωνική θέση και την θέση στην διοικητική και οργανωτική δομή κτλ.

Η χρήση ή κατάχρηση της έννοιας ποικίλει, και η ένταση, το βάθος ή η καινοτομία, χάνουν την ουσία τους σε σημείο που η συμμετοχή να γίνεται αντιληπτή περισσότερο ως ένα εργαλείο νομιμοποίησης ή κατάκτησης θέσεων εξουσίας (αυτό σημαίνει, να επιτυγχάνει ο καθένας τους ατομικούς του σκοπούς), ή μπορεί να αποκτήσει ένταση, βάθος και καινοτομία, εάν την θεωρήσουμε ως διαδικασία, όπου το σημαντικό είναι η ίδια η διαδικασία, η συμμετοχή η ίδια γίνεται αντιληπτή ως ένα στόχος από μόνος του και όχι ως ένα όργανο ώστε να επιτευχθούν ιδιωτικοί και όχι δημόσιοι σκοποί.

Κατά συνέπεια, πολλά ενδεχόμενα παρουσιάζονται, διαφορετικοί τρόποι να αντιληφθεί κανείς την ανάπτυξη της συμμετοχής σύμφωνα με το βαθμό της έντασης, και της σχετικής επικοινωνίας ανάμεσα στα διάφορα μέρη.

Για να μάθουμε για τα διάφορα επίπεδα συμμετοχής που υπάρχουν (λαμβάνοντας υπόψη τις δύο επικρατέστερες προσεγγίσεις στην συμμετοχή, η μια είναι πιο πρακτική¸ η άλλη πιο ουσιώδης και ιεραρχική με κατεύθυνση από την βάση προς τα επάνω, συνιστούμε να χρησιμοποιήσετε ένα εργαλείο που έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς λειτουργούς και φορείς, το οποίο βασίζεται σε μια πρόταση που αναπτύχθηκε το 1696 από την Sherry Arnstein και παρουσιάστηκε στο κοινό μέσω του άρθρου, «Η σκάλα της κοινωνικής συμμετοχής».

Ξεκινώντας από την σκάλα της Arnstein για την συμμετοχή, ο Roger Hart ανέπτυξε μια πρόταση με οχτώ διαδοχικά βήματα ή επίπεδα που επιτρέπουν στις συμμετοχικές διαδικασίες να εντοπιστούν: από το τέταρτο επίπεδο και μετά θεωρείται πως ξεκινά η συμμετοχή.

Σε αυτή την σκάλα, βλέπουμε ότι αυτό που πραγματικά καθορίζει την συμμετοχή των ανθρώπων είναι ο βαθμός της επιλογής που έχουν στην διαδικασία. Και μας δείχνει πως είναι δυνατόν να κινηθούμε σταδιακά από μια σχεδόν απόλυτα παθητική στάση (να είμαι ωφελούμενος) να έχει τον έλεγχο της ίδιας της διαδικασίας (να είναι λειτουργός στην αυτό-πραγμάτωση) Αυτό ισχύει και στις σχέσεις ανάμεσα σε μέλη μιας κοινότητας με δημοσίους εκπροσώπους και μέσα σε κοινωνικούς οργανισμούς