Topic 1 Από το ατομικό στο συλλογικό: πλεονεκτήματα της ομαδικής προσέγγισης
Όταν σκεφτόμαστε σχετικά με την συμμετοχή, ίσως η πρώτη εικόνα που μας έρχεται στο μυαλό είναι αυτή μιας ομάδας να συζητά και να λειτουργεί ως ομάδα. Η συμμετοχή έχει μια ξεκάθαρη ομαδική διάσταση. Η συμμετοχή, ως μια κοινωνική διαδικασία που είναι, συνήθως εκδηλώνεται και εξασκείται μέσα σε μια ομάδα. Είναι μια ομαδική διάσταση που έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα και για τους ανθρώπους που αποτελούν αυτή την ομάδα και για ολόκληρη την κοινότητα.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν μιλάμε για ανθρώπους σε καταστάσεις αποκλεισμού ή κοινωνικής ευαλωτότητας, αφού η ομαδική συμμετοχή μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους δίκτυα στήριξης, έναν χώρο για ενδυνάμωση και προσωπική και κοινωνική εξέλιξη.
Συχνά, όταν δουλεύουμε με ανθρώπους που έχουν επηρεαστεί από καταστάσεις αποκλεισμού ή από συγκεκριμένα προβλήματα (εξάρτηση, λειτουργική ποικιλομορφία, τα δικά τους προβλήματα υγείας ή κάποιου συγγενικού μέλους κτλ.) γίνεται μια προσπάθεια να κάνουμε ένα βήμα από το ατομικό στο συλλογικό, αυτό σημαίνει να προωθήσουμε την συμμετοχή αυτών των ανθρώπων σε ομαδικούς χώρους όπου μπορούν να μοιραστούν και να αναλύσουν την πραγματικότητα, να βρουν ένα δίκτυο υποστήριξης με το οποίο θα αντιληφθούν καλύτερα την ίδια τους την κατάσταση και αυτή της υπόλοιπης ομάδας.
Η συμμετοχή των ανθρώπων σε ομαδικές διαδικασίες συνεπάγεται έναν μεγάλο αριθμό από πλεονεκτήματα, και σε θεραπευτικό επίπεδο στην διαδικασία του ίδιου του ανθρώπου, και σε κοινωνικό και κοινοτικό επίπεδο.
H ομαδική δουλειά προσφέρει στους ανθρώπους αυτό που αποκαλούμε μια αίσθηση ότι ανήκουν, της κοινότητας, ενός δικτύου από αμοιβαία υποστηρικτικές σχέσεις στις οποίες μπορεί κάποιος να στηριχθεί. Αυτός ο τομέας είναι βασικός αφού δίνει στους ανθρώπους μια αίσθηση επιρροής, ενσωμάτωσης και ικανοποίησης των αναγκών και μια κοινή συναισθηματική σύνδεση.
Επίσης, η διάσταση της ομαδικής εργασίας συνεισφέρει στην ενθάρρυνση και την κοινωνική αναγνώριση του ανθρώπου, όπως επίσης βοηθά το άτομο να δουλέψει στην αντίληψη του ελέγχου και της αυτό-αποτελεσματικότητας.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΟΤΑΝ ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ: Ø Το να μοιραζόμαστε ένα κοινό πρόβλημα με άλλους ανθρώπους μας δίνει την ευκαιρία να καταλάβουμε καλύτερα την ίδια μας κατάσταση Ø Νιώθουμε πως έχουμε συντροφιά σε αυτή μας την διαδικασία (οι ψυχολογικές επιπτώσεις αυτού μπορεί να είναι πολύ σημαντικές) Ø Θα δημιουργήσουμε δίκτυα αλληλεγγύης και αμοιβαίας στήριξης αναμεσά στους ανθρώπους που επηρεάζονται Ø Μειώνεται το φαινόμενο του αποκλεισμού ( η απουσία των δικτυών υποστήριξης , κάνει πιο έντονο τον αποκλεισμό), μειώνει την κοινωνική απομόνωση Ø Βρίσκει πρακτικές λύσεις σε καθημερινές ανάγκες: φροντίδα παιδιών ή ηλικιωμένων, δράσεις αυτό-απασχόλησης κτλ. Ø Μετατρέπει τους ανθρώπους σε ενεργά μέλη της αλλαγής: επίγνωση και πολιτικοποίηση δημιουργούνται και το άτομο συμμετέχει διαδικασίας δυσκολιών και αλλαγής |
Η ομαδική εξέλιξη δεν αντικαθιστά την προσωπική εξέλιξη, αντιθέτως την επιταχύνει, την εμπλουτίζει, και την βελτιώνει. Για αυτό ακόμα και στην ομαδική διδασκαλία, η ατομική δουλειά είναι η βάση πάνω στην οποία βασίζεται η γνώση. Για αυτό τον λόγο κάθε ομαδική τεχνική πρέπει να ξεκινά με ατομική δουλειά.
Αυτά τα αποτελέσματα και οι πιθανότητες της ομαδικής διάστασης θα μπορούσαν να είναι επίσης αρχές που οδηγούν την παρέμβαση μας. Αυτοί οι άνθρωποι γίνονται ενεργά μέλη της αλλαγής (και της ίδιας τους της κατάστασης και του κοινωνικού πλαισίου) αυτό αποκάλεσε ο Paulo Freire «κριτική συνειδητοποίηση»
Η κριτική συνειδητοποίηση σύμφωνα με τον Freire, είναι μια διαδικασία πολιτισμικής δράσης μέσω της οποίας γυναίκες και άνδρες έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της κοινωνικοπολιτικής τους κατάστασης, κινούνται εκτός των περιορισμών και της απομόνωσης στην οποία έχουν υποβληθεί, και παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως συνειδητά όντα και συν δημιουργούς του ιστορικού μέλλοντος τους (Freire, 1974).
Οι αυτοαποκαλούμενες ομάδες υποστήριξης ή αυτό-βοήθειας είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στην ομαδική δουλειά. Παρόλο που συχνά είναι αυτό διαχειριζόμενες ομάδες από τους ανθρώπους που τις αποτελούν, μας δίνουν κάποια στοιχεία και στόχους ως μεσολαβητές όταν εργάζονται για να προωθήσουν την συμμετοχή στην ομάδα, ειδικά όταν πρόκειται για ανθρώπους σε καταστάσεις φτώχειας και αποκλεισμού.
Σε ομάδες αυτό-βοήθειας οι άνθρωποι που υποφέρουν από το ίδιο πρόβλημα ή κατάσταση έρχονται μαζί. Είναι κύκλοι σε μια συζήτηση που εργάζονται με έναν αυτό-καθοριζόμενο τρόπο. Το περιεχόμενο και ο τρόπος εργασίας καθορίζεται από τα ίδια τα μέλη. Απαιτούν ενεργή και συνεχή συνεργασία και απαιτούν την θέληση να αλλάξουν κάτι στην ίδια τους την κατάσταση, να ανταλλάξουν εμπειρίες με ανθρώπους που έχουν παρόμοια προβλήματα. Μέλη ομάδων αυτοβοήθειας επικοινωνούν στον βαθμό που έχουν εξίσου επηρεαστεί, και με τις δικές τους πληροφορίες, και αποκτάται αντίληψη και βελτίωση της αυτοπεποίθησης. Προωθούν την εξέλιξη και την αυτό – πραγμάτωση των μελών μέσω της ανταλλαγής προσωπικών εμπειριών και της επικοινωνίας, για αυτό καλλιεργούν συναισθηματική στήριξη και εμπιστοσύνη για κάθε ένα από τα μέλη.
Σε αυτό τον ορισμό των ομάδων αμοιβαίας βοήθειας βρίσκουμε κάποια βασικά στοιχεία στην ομαδική συμμετοχή που θα σχολιαστούν αργότερα: ίσος διάλογος, εργασία γύρω από τα κέντρα και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων, κοινωνική και συναισθηματική στήριξη από την ομάδα, επίγνωση της ίδιας της κατάστασης κάποιου ανάμεσα και σε άλλα.