Topic 2 Δημιουργικές λύσεις
Συνήθως, στα τελικά στάδια της διάγνωσης τείνουμε να αναρωτιόμαστε: Και τώρα τι κάνουμε με όλες αυτές τις πληροφορίες;
Στις συνεδρίες ανταπόδοσης/ενημέρωσης σκοπεύουμε να καλύψουμε διάφορους πολύ σημαντικούς στόχους στο πλαίσιο της συμμετοχικής διαδικασίας:
- Ότι οι άνθρωποι βλέπουν ότι δεν κρατάμε τις πληροφορίες σαν να ήταν δικές μας. Οι πληροφορίες έχουν παραχθεί από τους ανθρώπους και είναι δικές τους, και έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν τι γίνεται με αυτές. Αυτό τείνει επίσης να δημιουργεί ένα καλό κλίμα συνεργασίας, επειδή δεν είναι τόσο συνηθισμένο αυτές οι διαδικασίες να γίνονται διαφανείς.
- Βεβαιωθείτε ότι κατά την επιλογή των στάσεων και των φράσεων δεν ξεχνάμε θέσεις που μπορεί να είναι σημαντικές. Ότι οι παρευρισκόμενοι μπορούν να παράσχουν εγκυρότητα σε ό,τι παρουσιάζεται, ή να σχολιάσουν αν υπάρχουν λάθη, ή να επεκτείνουν την αυτοδιάγνωση αν είναι απαραίτητο.
- Διευκολύνετε μια ατμόσφαιρα εμβάθυνσης και δημιουργικότητας από τα πρώτα πράγματα που λέγονται. Γιατί είπαμε αυτά που είπαμε; Έτσι ώστε σε αυτές τις συνεδρίες να παρέχονται οι βαθύτεροι λόγοι που δεν υπάρχουν συνήθως στις συνήθεις συζητήσεις, αλλά που διευκολύνονται με αυτού του είδους τις επιστροφές της κοινωνικής δημιουργικότητας.
- Αν γίνουν μικρές ομάδες για εμβάθυνση (και στη συνέχεια μια ολομέλεια), μπορούν να αναμειχθούν άνθρωποι από διαφορετικές προελεύσεις και κουλτούρες για να οικοδομήσουν μια συλλογική και δημιουργική ερμηνεία, όχι για να κρίνουν ποιος είπε τι, αλλά για να δουν τις ιδιότητες που είναι οι λόγοι πίσω από τις διαφορετικές απόψεις. Με αυτόν τον τρόπο, συμβάλλει στη δημιουργία ενός καλού περιβάλλοντος και στην προσέγγιση των θέσεων μεταξύ των διαφορετικών τομέων της διαδικασίας.
- Πρόκειται για τη συγκέντρωση και τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων δυνάμεων και φορέων, ώστε η επικύρωση του έργου της ακρόασης και οι μελλοντικές κατευθύνσεις του έργου εκπροσωπούνται πραγματικά από την πλειοψηφία των πολιτών. Με αυτόν τον τρόπο, προδιαγράφονται ευρύτερα "Σύνολα Δράσης" που μπορούν να υποστηρίξουν αυτές τις αναλύσεις και τις συλλογικές γραμμές. Μπορούν να πραγματοποιηθούν πολλές συναντήσεις ή μόνο μία, ανάλογα με το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της περιοχής και των εμπλεκόμενων τομέων. Στην περίπτωση που πραγματοποιηθούν πολλές συναντήσεις ή εργαστήρια, αυτό το μέρος της διαδικασίας μπορεί να ολοκληρωθεί με μια Διάσκεψη που συνοψίζει όσα συνέβαλε κάθε προηγούμενη συνάντηση.
Συναντήσεις και αυτό-διάγνωση
Μπορούμε να προτείνουμε τη μεγαλύτερη συνάντηση για την ανταπόδοση των προτάσεων που συλλέχθηκαν από την εργασία ακρόασης, για παράδειγμα, με τη μορφή συνεδρίων, όπου θα είναι παρόντες:
- Η κινητήρια ομάδα και η Επιτροπή Παρακολούθησης.
- Τα θεσμικά όργανα και/ή ο φορέας προώθησης ή οι συνεργαζόμενοι φορείς.
- Κοινωνικές οργανώσεις με παρουσία στην περιοχή.
- Πολίτες από τους οποίους έχουμε πάρει συνέντευξη ή άλλοι που επιθυμούν ελεύθερα να παρευρεθούν.
- Εάν υπάρχει αρκετός χρόνος, μπορούν να προσκληθούν εμπειρογνώμονες (ομιλητές).
- Οι συναντήσεις πλαισίου που θα πραγματοποιηθούν από τους εμπειρογνώμονες θα μας βοηθήσουν να εστιάσουμε τη συζήτηση και να καθοδηγήσουμε τη διαδικασία προβληματισμού, παρέχοντας βασικά ερωτήματα και θέματα για τα οποία πρέπει να επηρεάσουμε, ή επιτυχημένες εμπειρίες που μπορούν να χρησιμεύσουν ως παράδειγμα.
Είτε σε λίγες συναντήσεις είτε σε πολλά διαδοχικά εργαστήρια, αυτού του είδους η συνάντηση πρέπει να περιλαμβάνει τρεις στιγμές
Περίληψη της εμπειρίας (στόχοι, διαδικασία, φάσεις και εξέλιξη…). Σύντομη παρουσίαση, από την κινητήρια ομάδα, στην οποία μπορούμε να βασιστούμε σε οπτικοακουστικό υλικό που αποκτήθηκε κατά τη φάση των εργασιών πεδίου (βίντεο, διαφάνειες, χάρτες, πίνακες και γραφικά…).
Μπορούμε να παραδώσουμε τη σύνθεση της ανάλυσης ως βασικό έγγραφο εργασίας σε συνέδρια ή εργαστήρια. Μπορεί να έχει ταχυδρομηθεί ή διανεμηθεί προηγουμένως ως φυλλάδιο, και με αυτόν τον τρόπο η επεξήγηση αυτού του μέρους θα χωρούσε στην παραπάνω περίληψη, εξοικονομώντας χρόνο. Συνολικά, δεν πρέπει να αφιερώσουμε πάνω από μισή ώρα σε αυτή την πρώτη στιγμή.
Συζήτηση και διόρθωση της αυτοδιάγνωσης σε μικρές ομάδες ή σε τραπέζια εργασίας: το ακροατήριο χωρίζεται σε ομάδες εργασίας για να συζητήσει τις κειμενικές φράσεις που έχουμε επιλέξει κατά την ανάλυση, με τη μορφή “παιχνιδιών φράσεων” (όπως είδαμε προηγουμένως) για κάθε σημαντικό θέμα. Κάθε ομάδα παρουσιάζει τις θέσεις και τις αμφιβολίες της μέσω ενός εκπροσώπου. Μπορούμε επίσης να εργαστούμε με ένα “δέντρο προβλημάτων”, για παράδειγμα, ή με ένα “διάγραμμα ροής”, όπως θα δούμε παρακάτω.
Ολομέλεια, όπου κάθε μικρή ομάδα ή τραπέζι εργασίας παρουσιάζει την ανάλυση και τις προτεραιότητές της. Είναι βολικό να υπάρχει κάποια συσκευή ή γραφικό εργαλείο ορατό σε όλους τους ανθρώπους, όπου οι συνεισφορές (συμπίπτουσες ή αποκλίνουσες) συνοψίζονται και προστίθενται. Αφού επαληθευτούν τα σημεία συμφωνίας, είναι δυνατόν να προταθεί ένα σχέδιο εργασίας για την προώθηση του σχεδιασμού (PISA) που αποτελεί την επόμενη φάση.
- *Δενδρικό διάγραμμα προβλημάτων (Problem Tree)
Δενδρικό διάγραμμα προβλημάτων (Problem Tree)
Μπορούμε επίσης να προσθέσουμε ποιοι θα ήταν οι θεσμοί, οι ομάδες, οι τομείς, οι συμμαχίες που θα μπορούσαν να συμμετέχουν στην επίλυση τέτοιων ζητημάτων. Το σημαντικό είναι ότι κάθε ομάδα εργασίας μπορεί να συζητήσει με ομαλό τρόπο, ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στην ολομέλεια της συνάντησης ή στους συμμετέχοντες σε κάποιο εργαστήριο ανταπόδοσης σαφείς αναλύσεις για τις οποίες θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως γραφική σύνοψη μετά το διάγραμμα ροής, ιδίως όταν πρόκειται για πολύ περίπλοκο θέμα.
- *Διάγραμμα ροής
Μια άλλη πιθανή τεχνική είναι το διάγραμμα ροής, το οποίο προσπαθεί να εντοπίσει τις σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος, είτε ξεκινώντας από τις επιλεγμένες φράσεις είτε διατυπώνοντας απευθείας τα στοιχεία που οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι επηρεάζουν ένα κεντρικό θέμα που θα πρέπει επίσης να προσδιοριστεί. Είναι μια κατάλληλη τεχνική για τα εργαστήρια ανταπόδοσης, διότι με αυτήν είναι δυνατόν να ιεραρχήσουμε τρία ή τέσσερα θέματα στα οποία μπορούμε να αρχίσουμε να εργαζόμαστε και να προσδιορίσουμε τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για την αναζήτηση στρατηγικών και λύσεων για αυτά.
Συνίσταται στη συλλογική προετοιμασία ενός γραφήματος που απεικονίζει τις σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ των διαφόρων στοιχείων που σχετίζονται με το υπό συζήτηση θέμα, ώστε να καθοριστούν οι “κρίσιμοι κόμβοι”, οι κύριοι παράγοντες στους οποίους πρέπει να αρχίσουμε να επιλύουμε.
- Σε κάθε συμμετέχοντα δίνονται από δύο έως τέσσερις κάρτες ή post-it (ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων στο εργαστήριο), ώστε να μπορούν να γράψουν τις ερωτήσεις που θεωρούν σχετικές με το θέμα που εξετάζεται. Επισημαίνεται ότι δεν πρόκειται τόσο για την παροχή λύσεων ή προτάσεων όσο για την αποτύπωση των παραγόντων που σχετίζονται με το θέμα. Οι προτάσεις πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν ποιος εξαρτάται από τη βελτίωση της αναφερόμενης κατάστασης.
- Οι συμμετέχοντες θα έχουν έναν βοηθό που θα διευκολύνει όποιον δυσκολεύεται να γράψει, χωρίς να παρέχει υποδείξεις ή να μπαίνει σε συζητήσεις. Εν ολίγοις, θα είναι ένας απλός απομαγνητοφωνητής των όσων λέγονται.
- Αυτές οι κάρτες ή τα χαρτιά με τις φράσεις συλλέγονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να τηρείται η ανωνυμία. Διαβάζονται δυνατά και ομαδοποιούνται με βάση τις ομοιότητές τους κατά τη γνώμη της πλειοψηφίας.
- Όποτε είναι δυνατόν, κάθε ομάδα καρτών συνοψίζεται με δύο ή τρεις λέξεις που συμπυκνώνουν το κύριο θέμα. Αυτές τοποθετούνται σε πίνακα, flipchart ή συνεχές χαρτί, ώστε να είναι ευδιάκριτες.
- Οι συμμετέχοντες καλούνται να αναζητήσουν πιθανές σχέσεις αιτίου και αποτελέσματος μεταξύ όλων αυτών. Για να γίνει αυτό, θα χρησιμοποιηθούν βέλη για να συνδέσουν τα διάφορα κείμενα μεταξύ τους ως αιτίες ή αποτελέσματα.
- Το άτομο που συντονίζει πρέπει να φροντίσει να δημιουργηθούν σχέσεις από κάθε μία από τις γραπτές έννοιες. Το άτομο αυτό θα προσπαθήσει να κάνει όλα τα άτομα της ομάδας να συμμετάσχουν κάνοντας μια πρόταση ή συμμετέχοντας στη συζήτηση. Έτσι, η ομάδα δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 10 ή 12 στοιχεία.
- Αφού καθοριστούν οι πιο συναινετικές σχέσεις, μετράμε τον αριθμό των βελών εισόδου (συνέπειες) και τον αριθμό των βελών εξόδου (αιτίες) που έχει κάθε θέμα. Εκείνα με τα περισσότερα βέλη εισόδου και εξόδου θα θεωρηθούν οι "κρίσιμοι κόμβοι".
- Ομοίως, θα φανεί ποιες πτυχές και ποιοι κόμβοι μπορούν να αντιμετωπιστούν από την ομάδα, ποιοι μπορούν να επηρεαστούν και ποιοι είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής της ομάδας.
- Αυτά τα ζητήματα ή οι θέσεις μπορούν να τοποθετηθούν σε έναν πίνακα όπου, στην αριστερή στήλη, σημειώνονται ορισμένες γραμμές με τους κύριους υπεύθυνους που μπορούν να επιλύσουν αυτά τα ζητήματα (από εμάς τους ίδιους μέχρι τους πιο απομακρυσμένους όπου είναι πιο δύσκολο να επηρεάσουμε). Οι υπόλοιπες στήλες μπορούν αρχικά να μείνουν κενές ή να τοποθετηθούν σε αυτές οι κύριες πτυχές που επηρεάζουν τη διαδικασία ή να τις ταξινομήσουν από τις πιο δομικές προς τις πιο περιστασιακές αιτίες.
Ένας άλλος τρόπος είναι να ξεκινήσετε από τις επιλεγμένες φράσεις των συνεντεύξεων, των εργαστηρίων κ.λπ. Και μπορεί επίσης να γίνει με απλουστευμένο τρόπο, χωρίς να γίνει καμία μήτρα. Αρκεί να τοποθετήσετε τα post-it με τα προβλήματα ή τους παράγοντες που οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι επηρεάζουν ή καθορίζουν το πρόβλημα που μελετάται, σε έναν πίνακα ή ένος πίνακα ροής χωρίς προκαθορισμένη σειρά, ομαδοποιώντας τα ομοιογενώς (φράσεις που έρχονται να πουν κάτι πολύ παρόμοιο) και πλαισιώνοντάς τα σε έναν κύκλο. Από εδώ και πέρα, οι σχέσεις θα καθοριστούν όπως εξηγείται.
Η σχεσιακή περιγραφή θα τελείωνε εδώ, αλλά αργότερα, σε ένα επόμενο μέρος, θα έπρεπε: α) να προτείνει μέτρα για τους παράγοντες που ελέγχονται, β) να διατυπώσει προτάσεις έτσι ώστε η επιρροή που έχει κανείς στους κόμβους που περιγράφονται να είναι αποτελεσματική, σύμφωνα με τον πίνακα, και, γ) να διερευνήσει πιθανές ενέργειες με τις οποίες θα επιτύχει ότι αυτό που είναι απρόσιτο θα γίνει, μεσοπρόθεσμα ή βραχυπρόθεσμα, ελεγχόμενο ή, τουλάχιστον, εντός της ακτίνας επιρροής.